Η δυσπραγία του 3ου αι. π.Χ. είναι εμφανής και στο Ελευσίνιο, καθώς οι Αθηναίοι δεν προβαίνουν σε εξωραϊσμό του ιερού κατά την περίοδο αυτή.

1. To ελληνιστικό Πρόπυλο
 
Ένα νέο Πρόπυλο κατασκευάστηκε στο Ελευσίνιο τον 2ο αι. π.Χ., κατά μήκος της δυτικής πλευράς του περιβόλου, και πολύ κοντά προς το νότιο άκρο της, αντικαθιστώντας την παλαιότερη είσοδο στο σημείο αυτό (Miles 1998, 70 εικ. 9). Το θεμέλιο του Προπύλου επιστέφεται με μία στρώση από γαλαζωπό μάρμαρο Υμηττού. Το κτίσμα είχε τη μορφή επιμήκους ορθογωνίου, 6,10 × 4,75μ., και έτεμνε εγκάρσια τον περίβολο του ιερού, με το δυτικό μισό του να προβάλλεται επί της Παναθηναϊκής οδού και το ανατολικό να εισχωρεί στον χώρο του ιερού.

2. Η ελληνιστική στοά

Την ίδια περίοδο, το ιερό επεκτάθηκε προς νότον, με την ανέγερση μιας στοάς κατά μήκος του παλαιού νότιου περιβόλου, τον οποίο και αντικατέστησε, αποτελώντας πλέον το όριο του ιερού σε αυτήν την πλευρά. Η στοά είχε πρόσωπο προς βορρά, προς τον Ναό του Τριπτολέμου, και παρείχε στέγη στους επισκέπτες του ιερού – και θεατές των ιερών δρωμένων – αλλά και στα πολυάριθμα αναθήματα και επιγραφές του ιερού.

Το πλάτος της στοάς ήταν 8,90μ. εξωτερικά και 5,90μ. εσωτερικά (και ήταν, συνεπώς, μονώροφη). Το μήκος της δεν είναι γνωστό, καθώς το ανατολικό της άκρο δεν έχει ερευνηθεί, το σωζόμενο μήκος της όμως είναι 25,40μ. Το κύριο οικοδομικό υλικό της στοάς ήταν κιτρινωπός πωρόλιθος, με κρηπίδα και στυλοβάτη από υμήττιο μάρμαρο, και τους κίονες και το επιστύλιο από πεντελικό. Σήμερα σώζονται μόνον πώρινα στοιχεία, κυρίως ορθοστάτες, και κάποιοι δόμοι του μαρμάρινου στυλοβάτη. Δεν έχουν βρεθεί διαγνώσιμα μέλη του επιστυλίου ή των κιόνων, εικάζεται όμως ότι το κτίσμα ήταν Δωρικού ρυθμού (Miles 1998, 77-78).

Αν και προγενέστερες μελέτες τοποθετούσαν τη στοά στον 1ο ή 2ο αι. μ.X., τα ανασκαφικά δεδομένα συγκλίνουν προς μια χρονολόγηση στην ελληνιστική περίοδο, και συγκεκριμένα τον 2ο αι. π.Χ. Η καταστροφή του κτιρίου τοποθετείται ανασκαφικά στον 4ο αι. μ.Χ., πιθανώς κατά την εισβολή των Βησιγότθων το 396 μ.Χ. 

3. Το «Πλουτώνειο» 

Νότια της στοάς, 17,20μ. από τον πίσω τοίχο της προς την περιφερειακή οδό της Ακρόπολης, έχει βρεθεί η θεμελίωση ενός κυκλικού οικοδομήματος (Miles 1998, 15 εικ. 3). Η εσωτερική διάμετρος του οικοδομήματος υπολογίζεται στα 7,75-8,00 μ. βάσει της διαμόρφωσης που έχει υποστεί το έδαφος, ενώ σώζονται και μερικοί πώρινοι δόμοι της ανωδομής σε τρεις σειρές. Οι δόμοι αυτοί προέρχονται από παλαιότερο (και μεγαλύτερο), επίσης κυκλικό, κτίριο, πιθανώς της Αρχαϊκής περιόδου, αλλά άγνωστης θέσης (Miles 1998, 81-83).

Στο κέντρο του κτιρίου, τοποθετημένο με γεωμετρική ακρίβεια, βρέθηκε θραύσμα κυκλικού λίθου (αρχικής διαμέτρου 1,35μ.) καθώς και αράβδωτος σφόνδυλος κίονα, που όμως δεν φαίνεται να συνδέεται δομικά με το κτίριο, καθώς δεν φαίνεται να είχε κιονοστοιχία. Μεγάλος αριθμός βωμών που βρέθηκαν σε συνάφεια με το κυκλικό οικοδόμημα επιβεβαιώνει, κατά τη Miles, τον θρησκευτικό χαρακτήρα του.

Το κυκλικό οικοδόμημα χρονολογείται στον 2ο αι. π.Χ., αλλά ανοικοδομήθηκε, βάσει του ιδίου σχεδίου, τον ύστερο 1ο ή πρώιμο 2ο αι. μ.Χ., και κατεδαφίστηκε μερικώς τον ύστερο 2ο ή τον 3ο αι. μ.Χ.

Είναι πιθανόν – κατ΄ αναλογία προς τη Θόλο – και το κυκλικό οικοδόμημα στις παρυφές του Ελευσινίου να χρησίμευε ως χώρος εστίασης. Οι βωμοί που έχουν βρεθεί, καθώς και επιγραφές όπου αναφέρονται τελετουργικά γεύματα προς τιμήν του Πλούτωνα, κάνουν πιθανή την ερμηνεία του κτιρίου ως «Πλουτωνείου». 



Πλουτώνειον



Στοά